κάντε κλικ εδώ
Σε μια εποχή που κάθε κοινωνική ομάδα δίνει τις δικές της μάχες για να επιβιώσει και να περισώσει ό,τι μπορεί από τα κεκτημένα της, στις ψυχιατρικές κλινικές, σαν να πρόκειται για νησίδες αποκομμένες από το σύνολο, ζητούμενο είναι ακόμη και τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα. «Αποθήκες ανθρώπων χωρίς καμιά θεραπευτική πρόθεση» τις χαρακτηρίζει το «Παρατηρητήριο για τα δικαιώματα στο χώρο της ψυχικής υγείας» (www.paratiritiriopsy.org) σε μία από τις αποκαλυπτικές αναφορές του προς το υπουργείο Υγείας.
Από το 2003 μέχρι σήμερα το Παρατηρητήριο συλλέγει μαρτυρίες από ιδρύματα σε όλη την Ελλάδα. Τον Απρίλιο του 2008 έστειλε στο υπουργείο Υγείας την πρώτη του αναλυτική αναφορά, μεταφέροντας καταγγελίες νοσηλευόμενων και συγγενών τους. Αφορούσαν παρατυπίες και παρανομίες στις κλινικές «Αγ. Γεώργιος», «Αγ. Μαρίνα» και «Αγ. Αντώνιος», της Κ. Γ. Στασινόπουλος Α.Ε. (στην περιοχή της Θεσσαλονίκης) και στην κλινική «Σπινάρη» (στην Κοζάνη). Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονταν:
*Παντελής έλλειψη ενημέρωσης των ασθενών και των συγγενών τους για τα δικαιώματά τους και το νόμο.
*Ελλιπής προαυλισμός και περιορισμός λήψης κανονικών αδειών εξόδου για κάποιους νοσηλευόμενους επί ολόκληρα χρόνια.
*Ατυπες (παράνομες) κρατήσεις νοσηλευομένων εν είδει ακούσιου εγκλεισμού, χωρίς εισαγγελική παρέμβαση.
*Παράνομη άρνηση των κλινικών να δώσουν εξιτήριο σε εκούσιες νοσηλείες.
*Υπερβολική χρήση ηλεκτροσόκ και φυσικής καθήλωσης (δέσιμο) για καθαρά πειθαρχικούς λόγους.
*Αυστηρό περιορισμό των προσώπων του επισκεπτηρίου από διευθυντές κλινικών, παρά την επιθυμία νοσηλευομένων να τα συναντήσουν.
*Ακριτη φαρμακευτική αγωγή υψηλών δόσεων για κατασταλτικούς λόγους.
Ακολούθησε επίσκεψη της τότε Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές του υπουργείου Υγείας, τον Νοέμβριο του 2008, αλλά μόνο στις κλινικές ιδιοκτησίας Στασινόπουλου. Δεν δόθηκε καμία εξήγηση γιατί δεν ελέγχθηκε η κλινική «Σπινάρη». Βέβαια, και οι επισκέψεις στις κλινικές Στασινόπουλου έγιναν αφού οι διευθύνσεις τους είχαν ειδοποιηθεί «εγκαίρως» και εγγράφως από το υπουργείο.
Εκεί η Επιτροπή μέτρησε συνολικά 790 νοσηλευόμενους (στον «Αγ. Γεώργιο» ήταν 60 περισσότεροι από τους 200 για τους οποίους έχει άδεια η κλινική). Επιβεβαίωσε ότι κάποιοι απ' αυτούς νοσηλεύονται ακουσίως, παρότι η εισαγγελία «ορίζει ως αρμόδιο χώρο ακούσιας νοσηλείας μόνο τα δημόσια νοσοκομεία». Μεταξύ άλλων, επίσης, διαπίστωσε ότι υπήρχαν άδειοι χώροι απομόνωσης, βρήκε τρεις καθηλωμένους ασθενείς, έλαβε τις διαβεβαιώσεις των επιστημονικών διευθυντών ότι «η ηλεκτροσπασμοθεραπεία χρησιμοποιείται μόνο όταν υπάρχει απόλυτη ένδειξη και με αναισθησιολόγο», βρήκε τους χώρους καθαρούς και ευπρεπείς «παρά το συνωστισμό» και «τους αύλειους χώρους μεγάλους και αισθητικά άψογους, αλλά χωρίς αυλιζόμενους».
Στον «Αγ. Γεώργιο» βρήκε κι έναν ασθενή που «παραπονέθηκε για νυχτερινή καθήλωση», για τον οποίο το προσωπικό εξήγησε ότι είναι μανιώδης καπνιστής και γι' αυτό τις νύχτες τοποθετείται σε δωμάτιο «αυξημένης παρακολούθησης». Οι επιστημονικοί διευθυντές δήλωσαν στην επιτροπή πως οι ίδιοι αποφασίζουν ποιους συγγενείς ή φίλους επιτρέπεται να δεχτεί κάθε νοσηλευόμενος, «με κριτήριο το συμφέρον του».
Η επιτροπή κατέληξε σε γνωμοδοτήσεις προς τις κλινικές, όπως το να τηρούν τις ισχύουσες οδηγίες για τον περιορισμό των ασθενών, να έχουν αναρτημένα τα δικαιώματά τους και να είναι ανεμπόδιστο το επισκεπτήριο. Ο ιδιοκτήτης των κλινικών, Κων. Στασινόπουλος απάντησε τότε ότι γίνεται προσπάθεια εναρμόνισης με τις υποδείξεις, αλλά ζήτησε και οικονομική ενίσχυση των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών. «Οι συστάσεις που απευθύνει η επιτροπή είναι γενικές συστάσεις καλής πρακτικής» που σε ό,τι αφορά τις συγκεκριμένες κλινικές «ακολουθούνται πιστά από το επιστημονικό μας προσωπικό», δηλώνει σήμερα (μετά από δικό μας ερώτημα προς τον ιδιοκτήτη των κλινικών) ο επιστημονικός διευθυντής του «Αγ. Αντωνίου», Δημ. Βαρτζόπουλος. Σημειώνεται ότι ο κ. Βαρτζόπουλος ήταν διοικητής της 3ης Υγειονομικής Περιφέρειας Μακεδονίας του υπουργείου Υγείας, το διάστημα που ελέγχθηκαν οι κλινικές.
Νεότερες επισκέψεις μελών του Παρατηρητηρίου στις κλινικές, ωστόσο, έδειξαν ότι «τίποτα δεν είχε αλλάξει». Κατέγραψαν, μάλιστα, και μια νέα απαγόρευση, το να τηλεφωνούν οι ασθενείς εκτός κλινικής για ένα διάστημα, αφότου κάποιος από αυτούς πήρε την αστυνομία. Τον Νοέμβριο και τον Μάιο του 2009 επανήλθαν με σχετικές αναφορές προς το υπουργείο, όπου τόνιζαν ότι το να συνεχίζουν να ζουν άνθρωποι σε αυτές τις κλινικές υπ' αυτές τις συνθήκες αποτελεί «ανθρωπιστική προσβολή και κοινωνικό σκάνδαλο».
Και η κατάσταση αυτή «δεν αφορά μόνο τις συγκεκριμένες 3-4 κλινικές, όπως και η κίνησή μας δεν στρέφεται αποκλειστικά σε αυτές. Γι' αυτές, όμως, έχουμε επώνυμες καταγγελίες», εξηγεί η Αννα Εμμανουηλίδου, κλινική ψυχολόγος, μέλος του Παρατηρητηρίου. «Σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν κλινικές που λειτουργούν ακριβώς με τους ίδιους όρους και η εικόνα που έχουμε είναι ότι αποτελούν ουσιαστικά εγκλειστήρια. Αντί για ψυχοθεραπεία ή άλλου τύπου εναλλακτικές θεραπείες, γίνεται αποκλειστικά φαρμακευτική αντιμετώπιση, με την έννοια της καταστολής». Επιπλέον, καταγγέλλει η κ. Εμμανουηλίδου, «υπάρχουν περιπτώσεις ακούσιων εγκλεισμών που γίνονται εντελώς παράνομα: Τηλεφωνεί ο συγγενής στην ψυχιατρική κλινική και μέλη της παίρνουν τον ενδιαφερόμενο από το σπίτι του, ενώ κανονικά ο νόμος επιβάλλει εισαγγελική παραγγελία για κάτι τέτοιο και μετά προσαγωγή σε δημόσιο νοσοκομείο».
Αναπάντητο παραμένει το ερώτημα του Παρατηρητηρίου περί του ποιος ελέγχει αυτές τις κλινικές και ποιος μπορεί να τις υποχρεώσει να εφαρμόζουν το νόμο. Η Ειδική Επιτροπή καταργήθηκε πέρυσι. Η διάδοχός της, Επιτροπή Δικαιωμάτων Ψυχικά Ασθενών αναμένεται να αρχίσει να λειτουργεί μέχρι τέλους του χρόνου, εξηγεί η διευθύντρια Ψυχικής Υγείας του υπουργείου, Σταυρούλα Κατσικάρου. Οπως εξηγεί, «αυτή την περίοδο ξεκινά την αποτύπωση του τομέα των ιδιωτικών κλινικών και στη συνέχεια θα καταγραφεί ο τρόπος που παρέχουν τις υπηρεσίες τους».