I. Εισαγωγή
Τα τελευταία 20 περίπου χρόνια στον τομέα της ψυχικής υγείας έχουν γίνει πολλά και σοβαρά βήματα για την αλλαγή του προτύπου παροχής των σχετικών υπηρεσιών: για την κατάργηση του αναχρονιστικού και αντιθεραπευτικού ασύλου – ψυχιατρείου και τη δημιουργία σύγχρονων και αποτελεσματικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας.
Έχουν καταγραφεί, όμως, και πολλές καθυστερήσεις, ατολμίες, υπαναχωρήσεις. Έχουν καταγραφεί –ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια- σοβαρά προβλήματα, που ως γνωστό οδήγησαν, τον Απρίλιο του 2009, σε ιδιότυπη επιτήρηση της χώρας μας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Σήμερα, για το Υπουργείο Υγείας η ψυχική υγεία αποτελεί σταθερή προτεραιότητα. Η διαρθρωτική αλλαγή στο πεδίο της ψυχικής υγείας, που αποτέλεσε και αποτελεί πολιτική πρωτοβουλία των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, έχει και πάλι τεθεί σε κίνηση.
Η λειτουργία ενός σύγχρονου συστήματος ψυχιατρικής φροντίδας και ο σεβασμός στα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας παραμένουν και σήμερα οι βασικές κατευθυντήριες γραμμές, όπως άλλωστε και στην εκκίνηση του φιλόδοξου αυτού προγράμματος αλλαγών, πριν από είκοσι και πλέον έτη. Σήμερα έχουμε να αντιμετωπίσουμε τα κατάλοιπα του προβλήματος, καθώς και τα σύγχρονα προβλήματα. Έχουμε, όμως επιπλέον να αντιμετωπίσουμε και ορισμένες πρόσθετες δυσκολίες. Η οικονομική κρίση, η εργασιακή ανασφάλεια, η πτώση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών, το καθημερινό άγχος και η αβεβαιότητα αποτελούν σοβαρούς παράγοντες που επιβαρύνουν την ψυχική υγεία. Και σε αυτά τα προβλήματα καλούμαστε να απαντήσουμε έγκαιρα και με αυξημένη ευθύνη. Έτσι, με προσεκτικά αλλά σταθερά βήματα ανασυντάσσουμε τη λειτουργία του εθνικού συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχιατρικής φροντίδας και αρχίζουμε να εδραιώνουμε και να διευρύνουμε τα επιτεύγματα που έχουν έως τώρα καταγραφεί.
ΙΙ. Οι ασκούμενες πολιτικές
α) Αρχικά αντιμετωπίσαμε την ιδιότυπη επιτήρηση του Υπουργείου Υγείας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όπως αποτυπώθηκε στο Σύμφωνο Spidla – Αβραμόπουλου, το 2009. Οι καθυστερήσεις και οι παλινωδίες τερματίστηκαν και οι δεσμεύσεις του Υπουργείου έναντι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επανασχεδιάσθηκαν και τηρούνται επ’ ωφελεία της χώρας.
β) Εν μέσω τεραστίων δημοσιονομικών προβλημάτων εξασφαλίσθηκε και για το 2009 και για το 2010 στο ακέραιο η χρηματοδότηση των Μονάδων Ψυχικής Υγείας, ενώ στον προϋπολογισμό του 2011 –για πρώτη φορά- εγγράψαμε το σύνολο των απαιτούμενων πόρων.
γ) Θεσμοθετήθηκε ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό σύστημα διοικητικής και διαχειριστικής παρακολούθησης των οικονομικών των Μονάδων Ψυχικής Υγείας, το οποίο ήδη έχει αρχίσει να αποδίδει αποτελέσματα.
δ) Συγκροτήθηκε πρόσφατα ειδική Επιτροπή για την αναθεώρηση του εθνικού επιχειρησιακού προγράμματος “Ψυχαργώς”, (δεκαετία 2011-2020). Το νέο στρατηγικό επιχειρησιακό σχέδιο θα στοχεύει στην κάλυψη των αναγκών ψυχικής υγείας του πληθυσμού της χώρας, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις σύγχρονες επιστημονικές αντιλήψεις. Θα λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές ανάγκες με μια ολιστική φιλοσοφία: πρόληψη – αντιμετώπιση προβλημάτων ψυχικής υγείας – προαγωγή της ψυχικής υγείας και της ευημερίας των πολιτών. Το νέο στρατηγικό επιχειρησιακό σχέδιο «Ψυχαργώς 2011-2020» θα τεθεί σε ευρεία δημόσια διαβούλευση και θα αποτελεί το πλαίσιο αναφοράς της ψυχικής υγείας για την επόμενη δεκαετία. Θεμέλιο της αναθεώρησης του προγράμματος «Ψυχαργώς» αποτελούν οι κοινά –πλέον- αποδεκτές αρχές της κοινοτικής ψυχιατρικής φροντίδας, της τομεοποίησης και του σεβασμού των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας.
ε) Έχει ολοκληρωθεί (και έχει πάρει τη μορφή Υπουργικών Αποφάσεων για έγκριση από άποψη σκοπιμότητας) το πρώτο και βασικότερο τμήμα των έργων που θα κατασκευαστούν τα επόμενα χρόνια και τα οποία θα χρηματοδοτηθούν από πόρους του ΕΣΠΑ, ειδικά προσανατολισμένους στην ψυχική υγεία. Για πρώτη φορά, έπειτα από την απόλυτη αδράνεια των τελευταίων χρόνων, ενεργοποιείται στοχευμένα πλέον το ΕΣΠΑ. Ο 1ος στρατηγικός στόχος (έως το 2013) αφορά πενήντα έργα. Τα 11 είναι ψυχιατρικά τμήματα σε γενικά νοσοκομεία, τα τρία είναι παιδοψυχιατρικά σε γενικά νοσοκομεία, τριάντα έξι κέντρα ψυχικής υγείας. Από αυτά στη Θεσσαλονίκη και γενικότερα στη Βόρεια Ελλάδα είναι τα εξής:
Δύο ψυχιατρικά τμήματα στην Αν.Μακεδονία – Θράκη (Δράμα, Κομοτηνή)
Τρία στη Δυτική Μακεδονία (Φλώρινα, Καστοριά, Γρεβενά)
Δύο στην Κεντρική Μακεδονία (Γ.Ν.Θ. «Γεννηματάς», Κατερίνη)
Δύο Κέντρα Ψυχικής Υγείας στην Κεντρική Μακεδονία
Με τις δρομολογημένες ήδη διαδικασίες στοχεύεται ο πλήρης μετασχηματισμός των ψυχιατρικών ασύλων και η μεταφορά των πόρων από το “άσυλο” στις κοινοτικά προσανατολισμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, σε μια συναινετική ταύτιση της επιστημονικής κοινότητας και της κοινωνίας της χώρας μας.
στ) Παρά την επιβαρυμένη κατάσταση στο χώρο της οικονομίας και της δημοσιονομικής πολιτικής, το Υπουργείο Υγείας και η κυβέρνηση της χώρας επεξεργάζονται ρηξικέλευθες λύσεις για την αύξηση και τη βελτίωση του απασχολούμενου προσωπικού στον τομέα της ψυχικής υγείας και τη στελέχωση των λειτουργούντων ήδη, αλλά και των νέων υπηρεσιών που σχεδιάζονται. Ήδη έχω δώσει προσανατολισμό να προβλεφθεί προσωπικό για τις μονάδες ψυχικής υγείας (μονάδες υγείας και προνοιακές). Παράλληλα, σχεδιάζεται προσεκτικά και η βελτίωση των γνώσεων και επαγγελματικών δεξιοτήτων του ήδη απασχολούμενου προσωπικού, μέσα από προγράμματα δια βίου επαγγελματικής κατάρτισής του. Εδώ να προσεχθεί το εξής: καλώς ή κακώς σε μεγάλο βαθμό τα προγράμματα αυτά εξαρτώνται και από την ολοκλήρωση των έργων κατασκευής. Γι’ αυτό ακριβώς το κατασκευαστικό κομμάτι πρέπει να ολοκληρωθεί τάχιστα. Περίπου 300 εκατομμύρια προγραμμάτων βελτίωσης των γνώσεων και του προσωπικού παραμένουν αναξιοποίητα. Οι ευκαιρίες που μας παρέχουν για μια ακόμη φορά οι πόροι του ΕΣΠΑ δίνουν τη δυνατότητα στο Υπουργείο να ασκήσει μια επί της ουσίας δυναμική πολιτική στον τομέα της ψυχικής υγείας. Προσπαθούμε μέσα από τη σύγχρονη επιστημονική γνώση, την εμπειρία που έχει αποκτηθεί, αλλά και μέσα από τη ηθική και τη δεοντολογία, να σχεδιάσουμε και να εφαρμόσουμε πολιτικές που απαντούν στις πραγματικές ανάγκες των πολιτών, είναι σύνθετες και όχι γραμμικές, είναι πολιτικά και πολιτισμικά προσαρμοσμένες στις σύγχρονες απαιτήσεις.
ζ) Μεγάλο μέρος των σχεδιαζόμενων παρεμβάσεων του Υπουργείου Υγείας αφορούν στη διαρκή προσπάθεια για την καταπολέμηση των προκαταλήψεων και του “στίγματος” που συνοδεύουν την ψυχική αρρώστια.
η) Σε συνεργασία με άλλα συναρμόδια Υπουργεία, πρέπει να προσπαθήσουμε να αναδείξουμε “κοινούς τόπους” για παρεμβάσεις που απαιτούνται:
- ανάπτυξη κοινωνικής επιχειρηματικότητας για την εργασιακή ένταξη των ψυχικά ασθενών, μέσω των Κοινωνικών Συνεταιρισμών της ψυχικής υγείας (υπουργείο Εργασίας),
- αντιμετώπιση της ψυχιατρικής φροντίδας εγκλείστων σε σωφρονιστικά καταστήματα (υπουργείο Δικαιοσύνης),
- συνεργασία για αναβάθμιση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, για τα προσόντα των επαγγελματιών ψυχικής υγείας στο εθνικό σύστημα εκπαίδευσης (υπουργείο Παιδείας),
- κοινές δράσεις με την αυτοδιοίκηση και την αστυνομία (υπουργεία Εσωτερικών, Προστασίας του πολίτη)
- σύγχρονες απαντήσεις στα προβλήματα των προσφύγων και των μεταναστών κ.α. (υπουργεία Εσωτερικών, Εργασίας)
- συνεργασία για την αξιοποίηση των ψυχιατρικών τμημάτων των στρατιωτικών νοσοκομείων (υπουργείο Εθνικής Άμυνας).
Τα προηγούμενα χρόνια έγινε μια προσπάθεια να κλείσουν πέντε ψυχιατρεία – άσυλα. Η προσπάθεια ήταν ημιτελής. Με τολμηρές και άμεσες κινήσεις θα ολοκληρωθεί σύντομα το κλείσιμο των ψυχιατρείων αυτών. Και συγκεκριμένα: στα Χανιά απαιτείται η τυπική κατάργηση, αφού η μονάδα έχει αδειάσει απολύτως. Στην Κέρκυρα και στην Κατερίνη δεν υπάρχουν έγκλειστοι ασθενείς. Θα κηρύξουμε και εδώ και τυπικά την πλήρη κατάργηση. Πρέπει γρήγορα να αποασυλοποιήσουμε την Τρίπολη, όπου παραμένουν ακόμη 10-12 ασθενείς και το Παιδοψυχιατρικό Νοσοκομείο της Ραφήνας (Νταού Πεντέλης), για να τερματιστεί οριστικά αυτή η «ντροπή» της σύγχρονης Ελλάδας να στοιβάζονται –δήθεν για νοσηλεία- μικρά παιδιά και να μένουν εκεί, αθεράπευτα και σε απαράδεκτες συνθήκες, για πάνω από είκοσι και τριάντα χρόνια. Έως το 2015 στοχεύουμε να κλείσουν και τα υπόλοιπα τέσσερα ψυχιατρεία (Δρομοκαΐτειο, Δαφνί, της Θεσσαλονίκης και της Λέρου). Αντί των ψυχιατρείων – ασύλων δημιουργούνται υπηρεσίες ψυχικής υγείας και αποκατάστασης στα Γενικά Νοσοκομεία, ιδιαίτερα στα Νοσοκομεία Παιδιών και Εφήβων.
θ) Η πολιτική μας για το παιδί και τον έφηβο που αντιμετωπίζει προβλήματα ψυχικών διαταραχών τίθεται σε άμεση –κορυφαία- προτεραιότητα. Να δώσω εδώ ένα παράδειγμα: λειτουργούν σήμερα ορισμένα (όχι αρκετά είναι η αλήθεια, π.χ. τρία στη Θεσσαλονίκη και έξι στην Αθήνα) πρωτοβάθμια Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα για παιδιά και έφηβους με προβλήματα ψυχικής υγείας. Τα περισσότερα απ’ αυτά λειτουργούν μόνο πρωινές ώρες. Έτσι το παιδί θα χάσει το σχολείο του κι ο γονιός που το συνοδεύει την εργασία του. Αυτό πρέπει να τερματιστεί και θα τερματιστεί αμέσως. Είναι για μας φανερό, πως με τη δημιουργία και την ορθολογική λειτουργία υπηρεσιών για παιδιά και έφηβους, αφενός παρεμβαίνουμε σε προβλήματα ψυχικών διαταραχών σε πρώιμο στάδιο, όπου τα θεραπευτικά αποτελέσματα είναι ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά, και αφετέρου εξοικονομούμε υπηρεσίες για ενήλικες στο μέλλον. Και δεν εξοικονομούμε μόνο υπηρεσίες ψυχικής υγείας, αλλά και υπηρεσίες προστασίας του πολίτη, δικαιοσύνης, φύλαξης κ.λπ. Το σημαντικότερο: το νεαρό άτομο στις περισσότερες των περιπτώσεων θα παραμείνει ενεργός πολίτης και δεν θα μετατραπεί σε «καταναλωτή» υπηρεσιών και φαρμάκων.
Επίλογος: Ψυχική υγεία και οικονομική κρίση
Τελευταία καλούμαστε όλοι να αντιμετωπίσουμε δυσάρεστα δεδομένα στην κοινωνική και οικονομική μας καθημερινότητα. Οικονομική κρίση, αυξημένη ανεργία, εργασιακή ανασφάλεια, απώλεια εισοδημάτων και βιοτικού επιπέδου, αβεβαιότητα και ανασφάλεια. Καταστάσεις που –εκτός των άλλων- δημιουργούν και έντονα στοιχεία θλίψης και άγχους, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να πυροδοτήσουν σοβαρές ψυχικές δυσκολίες ή να επιδεινώσουν ένα βεβαρημένο άτομο. Οι επιστήμονες διεθνώς παραδέχονται ότι σε περιόδους οικονομικής κρίσης αυξάνονται τα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης, κατάχρησης ουσιών και αλκοόλ και ενδοοικογενειακής βίας.
Η νέα αυτή πραγματικότητα επιβάλλει σ’ ένα σύγχρονο κράτος να λάβει πρόσθετα μέτρα για να αντιμετωπίσει δυσάρεστες καταστάσεις και δυσκολίες.
Το Υπουργείο έχει ήδη επεξεργαστεί μια σειρά παρεμβάσεων που θα δώσει τις ευκαιρίες να υποστηριχθούν οι πολίτες αυτής της χώρας:
- Με τις νέες υπηρεσίες που σχεδιάζονται και θα δημιουργηθούν,
- Με πρόσθετο εξειδικευμένο δυναμικό σε δομές που λειτουργούν ήδη,
- Με τη δημιουργία τηλεφωνικών γραμμών θεραπευτικής και υποστηρικτικής βοήθειας,
- Με τη δημιουργία ομάδων επιτόπιας υποστήριξης (ως κινητές μονάδες), που θα παρεμβαίνουν εναλλακτικά στην ενδονοσοκομειακή φροντίδα
- Με δράσεις ενημέρωσης του κοινού, και
- Με ολοκληρωμένο σχέδιο αντιμετώπισης κρίσεων, που επεξεργαζόμαστε, ώστε να δημιουργήσουμε μια προστατευτική ασπίδα στα προβλήματα της οικονομικής κρίσης και στα αδιέξοδα που αυτή οδηγεί.
και λίγα σχόλια:
Καταρχάς, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η ομιλία ήταν κάπως ...εκτός θέματος. Ο κ. Λοβέρδος μίλησε για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην επιστημονική ημερίδα με θέμα “Από το Μαιευτήριο στο Ίδρυμα” στις 16 Δεκεμβρίου 2010. Σκοπός της ημερίδας ήταν “να παρουσιαστούν θέματα για την πορεία και την εξέλιξη των ανθρώπων με αναπηρία στη ζωή των οποίων ο επόμενος σταθμός μετά το μαιευτήριο είναι το ίδρυμα και για αρκετά από αυτά, ακόμη και όταν ενηλικιωθούν”. Περιμέναμε, λοιπόν, να ακούσουμε από τον υπουργό λίγα λόγια για τα προνοιακά ιδρύματα και για τους περίπου 6.000 ανθρώπους, από τους οποίους το 30% είναι παιδιά, έφηβοι και νέοι, που «περιθάλπονται» σε δημόσια ή ιδιωτικά ιδρύματα κλειστής περίθαλψης. Οι τραγικές συνθήκες που επικρατούν στα συγκεκριμένα ιδρύματα είναι γνωστές (1,2,3).
Από την άλλη, ο κ. Ανδρέας Λοβέρδος αναφέρθηκε στην ψυχιατρική μεταρρύθμιση για πρώτη φορά, αν δεν κάνουμε λάθος, από τότε που ανέλαβε το υπουργείο Υγείας. Η ομιλία έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του υπουργείου Υγείας και στην προσωπική του ιστοσελίδα, αλλά επειδή στο παρελθόν έχουν “εξαφανιστεί” ομιλίες (από την ιστοσελίδα του υπουργείου) την αναρτούμε και στο psi-action.
Θα προσπεράσουμε κάποιες φράσεις όπως: “κατάργηση του αναχρονιστικού και αντιθεραπευτικού ασύλου – ψυχιατρείου”, “δημιουργία σύγχρονων και αποτελεσματικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας”, “σεβασμός στα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα”, όχι γιατί δεν μας αρέσουν αλλά γιατί κοντεύουν να χάσουν το νόημά τους, και θα σχολιάσουμε λίγα σημεία της ομιλίας:
Αν στα τελευταία χρόνια, που καταγράφονται σοβαρά προβλήματα, ο κ. Λοβέρδος συμπεριλαμβάνει και τη θητεία των κυριών Ξενογιαννακοπούλου - Γεννηματά στο υπουργείο Υγείας, θα συμφωνήσουμε μαζί του. Δεν είναι, βέβαια, σαφές τι εννοεί και μάλλον όχι τυχαία.
Επίσης, ο κ. Λοβέρδος αναφέρει ότι οι αλλαγές στο χώρο της ψυχικής υγείας αποτέλεσαν πρωτοβουλία του ΠΑΣΟΚ, πριν από είκοσι και πλέον έτη, αλλά ξεχνά ή αγνοεί ή παραλείπει τους λόγους που ξεκίνησαν αυτές οι αλλαγές. Δηλαδή, δεν μπορούμε να ονομάζουμε “πολιτική πρωτοβουλία των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ”
- ούτε την αρχή της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στα μέσα της δεκαετίας του '80, η οποία επιβλήθηκε στη χώρα μας από την Ε.Ε. μετά το σκάνδαλο της Λέρου,
- ούτε τις προσπάθειες για την αποασυλοποίηση που έγιναν (όπως έγιναν) στις αρχές της δεκαετίας του '90 υπό την απειλή της διακοπής των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων, μετά από μια πενταετία αδράνειας της χώρας μας,
- ούτε την ανάπτυξη εκατοντάδων κοινοτικών δομών, κατά τη διάρκεια του προγράμματος “Ψυχαργώς”, που έγινε χωρίς σχεδιασμό-αξιολόγηση-έλεγχο, με αποτέλεσμα να εξαρτάται η λειτουργία και η βιωσιμότητά τους από τις διαθέσεις της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου, - ούτε το γεγονός ότι η χώρα μας υποχρεώνεται να συνεχίσει την ψυχιατρική μεταρρύθμιση και πάλι υπό την επιτήρηση της Ε.Ε. (εικοσιπέντε χρόνια μετά την έναρξή της), εξαιτίας της εγκατάλειψής της από την κυβέρνηση της Ν.Δ. και της αδιαφορίας του ΠΑΣΟΚ για την τύχη των δομών ψυχικής υγείας μετά το πέρας των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων (ελπίζουμε αυτή τη φορά ο κ. Λοβέρδος να σκεφτεί τι θα απογίνουν οι “διαρθρωτικές αλλαγές” μετά το ΕΣΠΑ).
Για τις “ασκούμενες πολιτικές”:
α) Το 2010 (έτος διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ) είναι προφανές ότι δεν τηρήθηκε το σύμφωνο Spidla – Αβραμόπουλου και γι' αυτό το λόγο υπήρξαν νέες αντιδράσεις από την Ε.Ε. Θυμίζουμε ότι τον Φεβρουάριο που μας πέρασε ο εκπρόσωπος της Ε.Ε. κ. A. Cecilio ανέφερε ότι το ελληνικό Κράτος έχει πετάξει το Σύμφωνο στον κάλαθο των αχρήστων! Οι κυρίες Ξενογιαννακοπούλου – Γεννηματά με τα γνωστά επικοινωνιακά παιγνίδια άφησαν την ψυχική υγεία όπως την ανέλαβαν . Αν ο νέος υπουργός έχει σκοπό να τηρήσει το Σύμφωνο, θα δούμε τα αποτελέσματα το νέο έτος (έως τότε θα μπορούσε να αποφεύγει τον αόριστο χρόνο).
β) Είναι αλήθεια ότι για πρώτη φορά μετά από τρία-τέσσερα χρόνια, και λίγο πριν το κλείσιμο του έτους, καταβλήθηκαν (σχεδόν όλα) τα οφειλόμενα στους φορείς και τα δεδουλευμένα στους εργαζόμενους των Μονάδων Ψυχικής Υγείας. Επίσης, στον προϋπολογισμό του 2011 εγγράφηκαν (σχεδόν όλοι) οι απαιτούμενοι πόροι.
γ) Δεν γνωρίζουμε ποιο είναι το “σύγχρονο και αποτελεσματικό σύστημα διοικητικής και διαχειριστικής παρακολούθησης των οικονομικών των Μονάδων Ψυχικής Υγείας”. Γνωρίζουμε μόνο ότι οι Μονάδες Ψυχικής Υγείας κλήθηκαν να συμπληρώσουν ένα έντυπο έκθεσης προϋπολογισμού, πριν από δυο-τρεις μήνες. Αν κάτι τόσο απλό ήταν αρκετό για τη διοικητική και διαχειριστική παρακολούθησή τους, είναι άξιο απορίας γιατί δεν εφαρμοζόταν τόσα χρόνια.
δ) Για την επιτροπή (ομάδα εργασίας) αναθεώρησης του προγράμματος “Ψυχαργώς”, δεν μπορούμε να πούμε πολλά γιατί ακόμα δεν λειτούργησε. Προς το παρόν, υπενθυμίζουμε τις σχετικές επιστολές που επισημαίνουν, μεταξύ πολλών άλλων, την απουσία των χρηστών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και των συλλόγων οικογενειών από την επιτροπή (περισσότερα εδώ).
ε) Εδώ ο υπουργός αναφέρεται στα έργα που θα χρηματοδοτηθούν από πόρους του ΕΣΠΑ: Λειτουργία ψυχιατρικών τμημάτων στα γενικά νοσοκομεία και κέντρων ψυχικής υγείας, μετασχηματισμός των ψυχιατρικών ασύλων, κοινοτικός προσανατολισμός των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Όλα αυτά, δηλαδή, που ακούμε τα τελευταία είκοσι χρόνια και δεν τα βλέπουμε. Ευχόμαστε να τα δούμε και κυρίως να τα δούμε να λειτουργούν (και μετά το πέρας των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων).
στ) Ρηξικέλευθες λύσεις για την αύξηση του προσωπικού στον τομέα της ψυχικής υγείας (εννοεί προσλήψεις; ή έχουν βρεθεί άλλοι τρόποι “πολλαπλασιασμού” του προσωπικού;). Προγράμματα δια βίου επαγγελματικής κατάρτισής, τα οποία όμως εξαρτώνται από την ολοκλήρωση των έργων κατασκευής (;). Χαμένοι στη μετάφραση.
ζ) Προσπάθεια για την καταπολέμηση των προκαταλήψεων και του “στίγματος”. Πως θα γίνει; Δεν μας είπε ο υπουργός, αλλά το λένε όλοι οι υπουργοί και δεν θα μπορούσε να λείπει από την ομιλία.
η) Επιγραμματικά αναφέρονται οι παρεμβάσεις σε συνεργασία με άλλα υπουργεία. Περιμένουμε λεπτομέρειες. Γιατί, για παράδειγμα, πως να καταλάβουμε τι εννοεί με τις "σύγχρονες απαντήσεις στα προβλήματα των προσφύγων και των μεταναστών κ.α", αν δεν μας πει ποιες είναι οι σύγχρονες απαντήσεις.
Επίσης, εδώ έχουμε πάλι το κλείσιμο των ψυχιατρείων και μάλιστα “με τολμηρές και άμεσες κινήσεις”. Ελπίζουμε να το δούμε, έστω και μετά από τριάντα χρόνια ψυχιατρικής μεταρρύθμισης (γιατί τόσα θα είναι το 2015) και εντωμεταξύ θα έχει αναπτυχθεί και το κατάλληλο δίκτυο κοινοτικών υπηρεσιών που θα αντικαταστήσει τα ψυχιατρεία που θα κλείσουν;
θ) Επιτέλους, το παιδί και ο έφηβος σε “άμεση –κορυφαία- προτεραιότητα”. Όμως, θα θέλαμε να ακούσουμε κάτι περισσότερο από το ότι δεν θα λειτουργούν μόνο πρωινές ώρες οι ελάχιστες υπηρεσίες που υπάρχουν.
Σε γενικές γραμμές, από μια ομιλία υπουργού για την ψυχική υγεία δεν θα μπορούσαμε να περιμένουμε περισσότερα. Σε μια περίοδο που οι ανάγκες για υπηρεσίες ψυχικής υγείας αυξάνονται, ενώ οι δομές πρόνοιας και ψυχικής υγείας καταρρέουν, ο κ. Λοβέρδος δηλώνει ότι η ψυχική υγεία αποτελεί σταθερή προτεραιότητα και (ξανα)ανακαλύπτει τους στόχους της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης. Πιστεύουμε ότι σύντομα θα φανεί αν τα παραπάνω λόγια θα γίνουν έργα και με ποιον τρόπο. Τα περιθώρια για υποσχέσεις χωρίς αντίκρυσμα έχουν μειωθεί, το ίδιο και η ανοχή των πολιτών, οι οποίοι πλήττονται από τα μέτρα της κυβέρνησης για την έξοδο από μια κρίση που σε μεγάλο βαθμό η ίδια προκάλεσ