ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΑΙ ΕΝΑΝ ΚΑΙΡΟ...ΣΤΟ ΨΥΧΙΑΤΡΕΙΟ - αναδημοσίευση απο newsplus.gr 14/10/12

κάντε κλικ εδώ

 

Αυτό που ένιωσα την πρώτη μέρα που μπήκα στο ψυχιατρείο ήταν φόβος. Φόβος ότι ίσως λυγίσω από όσα δω και ακούσω, φόβος ότι δεν θα ξέρω πώς να χειριστώ καταστάσεις που δεν είχα ξαναδεί, φόβος μήπως κατά λάθος φερθώ άσχημα σε κάποιον νοσηλευόμενο. Δεν φοβόμουν μήπως κάποιος μου επιτεθεί ή οτιδήποτε σχετικό, περισσότερο φοβόμουν τον ίδιο μου τον εαυτό. Και έτσι την πρώτη βδομάδα εγώ και η φίλη μου την περάσαμε ταμπουρωμένες στο γραφείο του επόπτη μας προσπαθώντας να εξοικειωθούμε στο νέο μας περιβάλλον χωρίς καν να βγαίνουμε έξω σε αυτό. Ανακαλύψαμε ένα δικό μας νέο είδος προσαρμογής, αυτό της αποχής από το αγχογόνο ερέθισμα μέσα στο τμήμα Οξέων του ψυχιατρικού νοσοκομείου!

Περιττό να σας πω ότι δε με βοήθησε και τόσο πολύ στην πορεία, γιατί αυτό το γραφείο έγινε ένα ασφαλές λιμάνι τη στιγμή που έπρεπε να βγω στην ανοιχτή θάλασσα. Μέσα στο ψυχιατρείο μαθαίνεις πολύ γρήγορα να προστατεύεις τον εαυτό σου από όλο αυτόν τον πόνο που αντικρίζεις. Νομίζω πως όσοι δουλεύουν εκεί υψώνουν ψηλά τείχη από άμυνες για να αντέξουν. Ίσως να φαίνονται κάπως απαθείς ή αδιάφοροι, αλλά σε ένα βαθμό δε γίνεται και αλλιώς. Ειδικά αν δουλεύεις για χρόνια σε τέτοιο περιβάλλον δε γίνεται να μην επέλθει η εξουθένωση, το γνωστό burn-out. Μια μέρα ένας νοσηλευόμενος μου είπε: "Γιατί διάλεξες αυτό το επάγγελμα; Θα γεράσεις πολύ γρήγορα". Πολύ φοβάμαι πώς δεν έπεσε έξω, με αυτή τη μοναδική σοφία που διακρίνει τα άτομα με ψύχωση.

Είναι τόσα πολλά αυτά που θέλω να πω και ξέρω πως θα είναι εν τέλει πολύ λίγα. Είναι ένας χώρος θα έλεγα ψυχρός και μουντός, με άτομα που στο σύνολο τους έχουν περάσει πολλά και μπήκαν στο ψυχιατρείο κατά βάση ακούσια, δηλαδή χωρίς τη θέληση τους με εισαγγελική εντολή που στο μεγαλύτερο ποσοστό την κινούν οι συγγενείς. Η αστυνομία φορά στον φερόμενο άρρωστο χειροπέδες και τον φέρνει στο ψυχιατρείο μέσα στο περιπολικό σαν να είναι εγκληματίας. Αυτή η εικόνα είναι πολύ σκληρή και φαντάζομαι για το άτομο που τη βιώνει πολύ ταπεινωτική. Πώς αλλιώς ν α νιώθει παρά φόβο, θυμό, αδικία, άγχος, οργή και πόνο; Πόσο μάλλον αν αυτός ο άνθρωπος είναι σε φάση κάποιας κρίσης που σημαίνει ότι τα παραπάνω συναισθήματα είναι πιο έντονα και πιο τρομακτικά. Πού είναι ο σεβασμός στον ανθρώπινο πόνο;

Αυτό που τόσους μήνες δεν κατάφερα να διαχειριστώ καθόλου και ποτέ, ήταν η διαδικασία της καθήλωσης. Ναι ισχύει ακόμα το να δένουν τους νοσηλευόμενους με ιμάντες στα κρεβάτια τους για ώρες, ίσως και ημέρες παρά τη θέληση τους. Ισχύει δυστυχώς. Ναι στη χώρα μας που μιλάμε για ψυχιατρική μεταρρύθμιση και δικαιώματα των ψυχικά ασθενών. Σε αυτή τη χώρα λοιπόν το να είσαι άρρωστος σημαίνει να είσαι ζώο; Το να μην είσαι διαυγής σημαίνει ότι μπορούν να ασκούν εξουσία πάνω σου κάποιοι που τυγχάνει να ναι γιατροί ή νοσηλευτές; Μιλάμε για ανθρώπους. Θα μπορούσες να σαι εσύ και εγώ. Η ψυχική ασθένεια δεν κάνει διακρίσεις. Μπες στη θέση του άλλου και φέρσου του με σεβασμό όπως του αρμόζει.

Κάθε φορά που έβλεπα τους νοσηλευτές να τρέχουν με τις ενέσεις και τους ιμάντες στο χέρι με έπιανε ένας κόμπος στο στομάχι και μια έντονη αγωνία. Και ακόμα μια μεγαλύτερη ενοχή που δε μπορούσα να κάνω τίποτα για αυτό μιας και ήμουν απλά μια ειδικευόμενη ψυχολόγος που σημαίνει ότι δεν είχα φωνή. Και μετά ακούγονταν φωνές, σπρωξίματα. Ο νοσηλευόμενος διαμαρτύρεται, κλωτσά, φωνάζει, υποφέρει. Ντρέπομαι που το ομολογώ όμως απέφευγα να περνάω από τους θαλάμους που βρίσκονταν καθηλωμένοι, γιατί πάντα ζητούσαν να τους λύσω και δεν είχα αυτή την αρμοδιότητα. Μάλιστα μας είχε δοθεί η οδηγία να μην τους μιλάμε ιδιαίτερα και επ’ ουδενί να μην κάνουμε συζητήσεις σχετικά με το θέμα. Κάθε φορά με κατέκλυζε η ενοχή σαν να τους είχα δέσει με τα ίδια μου τα χέρια, ήμουν όμως συνένοχη που δεν ήμουν δίπλα τους με όποιον τρόπο μπορούσα, αλλά μάλλον δεν το άντεχα.

Διάφορες μαρτυρίες από άτομα που καθηλώθηκαν (από τη διπλωματική του Οδυσσέα Αναστασόπουλου σχετικά με την καθήλωση, 2012)

«Λες και είσαι ζώο. Λες και είσαι ζώον. Σ’ έχουνε… σε δένουν όπως έχουν τα γαϊδούρια στα χωριά τους έτσι σε δένουνε», Δήμητρα 

«Τις μέρες; Σαν ένα σκυλί που το δέσανε από το πόδι. Τα σκυλιά ακόμα,

ελεύθερα είναι. Ένα σκυλάκι που το σέρνεις μ’ ένα σκοινάκι. Έτσι αισθάνομαι σα σκυλάκι» , Ελπίδα

«-Κόιταξε να δεις..Αυτό το δέσιμο με κόστισε πολύ.

- Που ακολούθησε μετά την ...

Την πρώτη τη φορά. Επειδή δεν ήξερα, με κόστισε πάρα πολύ. Γιατί είμαι τόσο φιλότιμος και τόσο καλό παιδί που με 'ρχεται να κλάψω ρε μαλάκα. Κατάλαβες; Έχω σώσει, έχω βγάλει ανθρώπους από κει που δεν πήγαινε κανένας. Στην πλάτη. Καταλαβαίνεις;», Αντώνης

Ναι λοιπόν το σύστημα για την ψυχική υγεία επιτρέπει όλα τα παραπάνω. Οι εργαζόμενοι διατείνονται πώς προβαίνουν σε τέτοιες ενέργειες όταν πρόκειται για τη σωματική ασφάλεια του αρρώστου και των άλλων νοσηλευόμενων. Σε ένα ποσοστό θα μπορούσε να είναι και αυτό, όμως δεν μπορεί να παραλειφθούν τα παιχνίδια εξουσίας, η έλλειψη επαρκούς προσωπικού, η αδιαφορία, η συνήθεια που εξωθεί σε έλλειψη ευαισθησίας, οι μικρές και φτηνές δικαιολογίες όλων μας. Γιατί όσο εγώ δεν αντιτίθεμαι σε αυτό που θεωρώ άδικο, απάνθρωπο και σκληρό, τόσο γίνομαι συνένοχος σε αυτές τις στρατηγικές.

Καλώς ή κακώς το ψυχιατρείο είναι ένα νοσοκομείο, που σημαίνει ότι σχεδόν τα πάντα λειτουργούν ιατρικά. Μιλάμε για φάρμακα, για διαγνωστικά κριτήρια, για νευροδιαβιβαστές, για υποτροπές, για συμπτώματα και χρόνιες ασθένειες. Χρησιμοποιώντας αυτή τη γλώσσα, τη χρησιμοποιούμε σε ένα βαθμό για να κρυβόμαστε πίσω από τον πόνο και συχνά την ανικανότητά μας να βοηθήσουμε. Ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος απέναντι μας δεν είναι σχιζοφρενής, αλλά άτομο με σχιζοφρένεια. Δεν είναι ένα σύνολο συμπτωμάτων, αλλά ένας άνθρωπος με ιστορία. Που αγαπήθηκε, πόνεσε, σκόνταψε, σηκώθηκε. Που ξυπνά το πρωί πίνει τον καφέ του, έχει ίσως παιδιά, ίσως δουλεύει. Που δάκρυσε, που τον απέρριψαν, που μαγειρεύει και έχει φίλους. Ένας άνθρωπος με μια ζωή όπως εγώ και εσείς που έτυχε να αρρωστήσει. Δεν κατακρίνω τους ειδικούς και το προσωπικό, απλά νιώθω πως καμιά φορά κοιτάμε τα πράγματα μονοσήμαντα ακόμα και όταν θέλουμε να κάνουμε τη δουλειά μας σωστά και προσπαθούμε για αυτήν.

Το ψυχιατρείο για μένα δεν ήταν μόνο αυτές οι σκληρές και θλιβερές πραγματικότητες. Είχε και στιγμές χαράς και ελπίδας. Όσο και αν πονά να βλέπεις νέους ανθρώπους να βιώνουν τέτοιες αρρώστιες, σε γεμίζει ελπίδα όταν βλέπεις να κάνουν κάποια πρόοδο και να παίρνουν εξιτήριο. Υπήρχαν νοσηλευόμενοι με τους οποίους ήρθαμε πιο κοντά. Που αν λείπαμε μια μέρα μας αναζητούσαν, που μας έλεγαν με το χαμόγελο καλημέρα κάθε πρωί, που κάναμε ομάδες συζήτησης και εργοθεραπείας, που παίζαμε πινγκ πονγκ στην τραπεζαρία, που στολίσαμε το χριστουγεννιάτικο δέντρο με στολίδια που φτιάξαμε μαζί, που ζωγραφίζαμε και μιλούσαμε για τον εαυτό μας, που μοιράζονταν μαζί μας την αγωνία τους και τη λαχτάρα της ζωής έξω από το νοσοκομείο, που μας άγγιζαν με τη σοφία τους, που μας συγκινούσαν με τον αγώνα που έδιναν με τις φωνές και τα συμπτώματα, που μας θύμιζαν πόσο ίδιοι είμαστε τελικά.

Αυτό που κατάλαβα αυτούς τους έξι μήνες είναι πόση ανάγκη έχουν όλοι οι άνθρωποι για ζεστασιά και νοιάξιμο, για μια εγκάρδια καλημέρα, για λίγη πίστη στην αξία τους, μα κυρίως πόσο σημαντικό είναι να κοιτάς τον άλλον μέσα στα μάτια ό,τι και αν βιώνει και να του μιλάς σαν ίσος προς ίσο χωρίς διάκριση και ίχνος ανωτερότητας. Ελπίζω αν μου ξαναδοθεί η ευκαιρία να πράξω αλλιώς..

«Χρόνια τραβάς την κατηφόρα
θυμίζεις να ζεις σε νεκροφόρα
σαν ένας τέλειος νεκρός στοχαστικός
που έπαψε να είναι ειδικός.
Ζεις σε παρένθεση το μέλλον που δεν έχεις
για σένα ανέντιμο το παρελθόν να βλέπεις
δείχνεις να ζεις εξαρτημένος μιας φωνής
μα είναι μόνο η κραιπάλη της στιγμής»

Δημήτρης Άνεμος, Ποιητικός Λόγος
(ποιητική συλλογή πέντε ασθενών του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης)

Ράνια Πανουργιά
Ψυχολόγος